donderdag 19 april 2012

Dag 5: 19-4-12

Dag 5 is aangebroken, de dag waarvoor we allen hier zijn... THE MARCH OF THE LIVING!

Ontbijt om 6.20, maar niemand klaagt. Iedereen heeft er 'zin' in! Maar eerst stond ons nog een tour door Auschwitz 1 te wachten. Dit is het deel dat gebouwd was voor de Poolse militairen en dat later is ingenomen door de Duitsers.

Dit kamp geeft een hele andere indruk dan gisteren. Het is veel minder groot en leeg, het is klein en volgebouwd. Het zijn allemaal stenen barakken die er uitzien als mega huizen, geen houten barakken zoals we gisteren zagen. Ongeveer 20.000 mensen konden hier tegelijkertijd verblijven.





Het eerste opvallende dat we tegenkwamen was dit boogje, hier doken de SS'ers in bij een bomaanslag.


We liepen Auschwitz 1 in en Devorah begon te vertellen. Ze vroeg ons vandaag niet door onze Eigen ogen te kijken maar door die van de gevangenen. Dat hebben we gedaan.

Toen de Duitsers Polen binnenvielen gingen ze concentratiekampen bouwen, dit was in April 1940. Dit kamp werd gekozen vanwege onder andere de ligging, het ligt namelijk ver van de hoofdstad Warsaw waar de opstand zou uitbreken ALS deze zou uitbreken. Ook is Auschwitz precies het middelpunt van Europa en dus makkelijk te bereiken. Ook was er al een spoor aangelegd.
Het kamp dat de Polen hadden gebouwd bestond uit 21 barakken, buiten de extra verdiepingen zijn er ook 8 barakken toegevoegd.
144 mensen zijn ooit succesvol ontsnapt voor zover we weten.

Bij het arriveren werd er altijd muziek gespeeld, door de joden... Jullie begrijpen dat dit niet uit vrije wil was.

Ernst deelde een stuk van zijn verhaal, dit was het Auschwitz waar hij terecht is gekomen nadat hij dus was overgelopen zoals gisteren verteld.


We gingen eerst naar de barakken waar de overgebleven spullen te vinden waren. BAM. Brillen en Tallietot lagen in de eerste kamer. Devorah vertelde overal een verhaal om alle spullen tot leven te brengen.





Potten en pannen, beenbeugels, kunstbenen, medische korsetten en toen de schoenen... Zoveel, zo zo zo veel.









En toen nog meer, oh nee dit waren kinderschoenen.


En toen de koffers, ook zo ongelofelijk veel. Als we dan nadenken dat 6 miljoen mensen ooit met hun koffer stonden, al kregen sommige niet de kans om in te pakken, dan is deze massa peanuts!





1,5 miljoen kinderen...



borstels, scheerborstels, zelfs toiletborstels... Zyklon B blikken.





En toen al dat haar, stilte overal bij iedereen. Hier mocht geen foto van worden gemaakt en dit is weer zoiets dat je zelf moet zien. Wij hebben geen foto nodig, dit staat voor eeuwig op ons netvlies. En dan kijk je in de vitrine en zie je jezelf in de weerspiegeling, daar stonden we met onze bossen krullen...

Toen door naar een volgend stuk. De gevangenis, een gevangenis in een gevangenis? Gevangenen die probeerden te ontsnappen zouden een hongerdood moeten sterven in de kelder. 28 cellen waren hier te vinden, 3 extreme waarbij 4 gevangenen per cel moesten zien te overleven terwijl de cel in totaal 1m2 bevatte. En denk niet dat er een raam of iets was! Slechts 1 mini gaatje in de muur waardoor ze niks konden zien, maar alleen functioneerde voor de zuurstof toevoer. In deze kelder werd ook het eerste experiment met Zyklon B uitgevoerd. Ook hier mochten geen foto's worden genomen en geloof ons maar deze ruimte was niet eens te fotograferen zo klein en donker.


Toen naar de muur waar mensen voor werden neergeschoten en houten blokken waar men aan werd opgehangen. Je ziet deze altijd in films, de kriebels over je lijf als je er dan voor staat.





Hiernaast is Blok 10 te vinden, dit is een berucht blok, het experimenten blok. Horror verhalen werden verteld, onder andere over het verhongeren van een baby waar de moeder bij moest blijven. Het testen van dierenhechtdraad op mensen, het bevriezen van mensen door ze in koud water te leggen. En nog veel meer... De dokter die hier de leiding had heette Dr. Mengele. Wat er ooit met hem is gebeurd? Niemand weet het precies, behalve dat zijn dokters titel hem is ontnomen direct na de oorlog.
Vervolgens vertelde Ernst nog een verhaal over een overlevende die hier ook aan deze experimenten werd blootgesteld. De betreffende vrouw haar eileiders en baarmoeder zijn verwoest. Ook vertelde hij waaraan en wanneer zijn zus Wanda is gestorven, aan tyfus op 15-2-1944. Zij is hier hoogstwaarschijnlijk mee geïnjecteerd in haar eigen barak.

Vervolgens het Nederlands paviljoen in gegaan. Eventjes stond ik (lesley) alleen in een ruimte en ik stond foto's te maken en in ene viel het me op, ik fotografeerde de namen!!! Triest genoeg viel het me niet op omdat het er zoooo veel waren, het leek wel behang.
We hebben in een uur tijd alle namen gevonden die we hadden meegekregen van huis. Joel Brommet die met de dodenmars is overleden heeft de sterfdatum 9-5-1945 en plaats Midden Europa, dit is de datum en plaats die allen hebben gekregen die zijn overleden tijdens de dodenmars.









Ook bijzonder waren de documenten van Herman Menco, de vader van onze vader, onze opa dus!! Zoveel lag hier van hem, hij heeft het godzijdank overleefd.





Nadat iedereen zijn/haar informatie had verzameld hebben wij een ceremonie gehouden. We zaten in een kring op de grond om de namenlijsten heen. We luisterden het nummer Each man has a name...
Hierna stak Devorah een kaarsje aan die werd doorgegeven aan iedereen, de bedoeling was dat iedereen tijdens het vasthouden een naam zou noemen. Wij hebben al onze families opgenoemd die zijn omgekomen, Menco, Brommet, Philips en Bronkhorst.






Lior sloot af met kaddisj. Hij deed dit met zoveel emotie dat het bij iedereen zo hard binnenkwam dat niemand, zelfs wij niet, het droog kon houden.



Buiten staken we 9 kaarsen aan voor:
Opa's, oma's, moeders, vaders, kinderen, negers, homo's, gehandicapten en voor de verzetsmensen . Vervolgens hebben we allen een gele tulp neergelegd voor het paviljoen bij de kaarsen. De tulp is de Nederlandse bloem, het geel staat voor de zon die aan de hemel staat waar onze families zijn.






De tranen zijn er uit, de dood laten we achter ons, nu op naar het leven. The March of the Living...

De vlaggen werden uitgedeeld. Ernst kreeg de eerste.


We kregen bordjes en schreven onze teksten, deze zouden wij later in Birkenau langs het spoor in het gras steken. Dit zijn die van ons.


Ondertussen vormen er steeds meer mensen om ons heen. 11.500 in totaal lopen deze mars! Het zonnetje schijnt en dat is niet onze hele reis het geval geweest! Wie weet een beetje hulp van boven wellicht? Lior zou het aanvragen!

Voor ons loopt Zweden, achter ons Turkije! Er gebeurt nog iets bijzonders. Een zweeds meisje vraagt aan Ernst of hij die en die familie kende, zijn antwoord was nee. Hij kende maar 1 familie uit Zweden met wie hij in het kamp zat, bij het uitspreken van deze naam draait een meisje zich om, dit was haar overgrootvader!!! Prachtig, het moest zo zijn.

We beginnen vanuit het kamp en lopen eruit onder de bekende poort: arbeit macht
frei.








Terwijl we het terrein afliepen vloog er een witte vlinder over nath en jac, dit heeft voor ons een hele persoonlijke waarde.




Na een half uur komen we aan in Auschwitz Birkenau. Iedereen plaatste zijn bordje in het spoor voor de poort, wat een prachtig gebaar.





Op naar de ceremonie. Terwijl we naar binnen liepen werden er namen van alle kinderen die zijn omgekomen voorgelezen door de speakers 1.5 miljoen.



Het podium is gebouwd precies tussen de 2 gaskamers, nu zitten we hier met 11.500 mensen! Wat een revenge...





De ceremoniemeester was Tevye uit Fiddler on the Roof. Er werden liedjes gezongen en speeches gehouden. Rabbi Meir Lau sprak onder andere. Ook hij is een overlever van de Holocaust. Hij is al de 7de generatie rabbijn in zijn familie. Tijdens de ceremonie werd hij gebeld, zijn dochter was zojuist bevallen. Nieuw leven!


Benjamin Netanyahu had een boodschap ingesproken. Een aantal bevrijders werden geëerd. Na nog een paar mooie liedjes werden de fakkels aangestoken.



De ceremonie werd afgesloten met kaddisj en hoe kan het ook anders... het Hatikwa. Tijdens dit moment kwam de zon tevoorschijn, deze hadden we niet meer gezien sinds we Birkenau binnenliepen.

Dit was het dan. Onze bijzondere reis is tot een bijzonder eind gekomen. Wat zijn we blij dat we deze reis hebben gemaakt, met zijn 3en, en niet te vergeten alle andere geweldige deelnemers.

Dit was de mooiste Jom Ha'shoa die we ooit zullen meemaken.

Bedankt voor alle geweldige reacties, we hadden nooit verwacht er zoveel te krijgen.

Bedankt Lior en Blanche voor alles. Bedankt Ernst, het was bijzonder jou in ons midden te hebben.
And Devorah thank you so much, we couldn't have wished for a better guide! Hopefully we'll meet again, in Israël!!!



Morgen lekker naar huis hopende dat de kippensoep, het vlees met rode saus, DE eigen gebakken aardappeltjes, wie weet een bakje eigengemaakte appelmoes, een lekker rood wijntje en de appeltaart op ons staan te wachten!

Wij zeggen: to life to life lechajim!

Liefs xxx



Location:Auschwitz 1 en The March of the Living!

woensdag 18 april 2012

Dag 4: 18-4-12

Dag 4, we zijn kapot. Lekker geslapen? Niet echt... 7.00 ontbijt 7.30 de bus in. Met een dubbel gevoel gingen we eerst Krakow bezoeken, in ons achterhoofd wetende waar we straks heen gaan... Bereid je voor, vandaag is een lang verslag.
Krakow is de 3de grootste stad van Polen. Hier woonde zo een 60.000 joden voor de oorlog, 1000 hiervan zijn teruggekomen.
Gisteren hebben we Schindler's List gezien en onze eerste bezichtiging was zijn fabriek (van buiten). Heel raar om dit in het echt te zien!








Hierna zijn we een stukje verder de oude stad in gegaan en kwamen we in een heel schattig klein joods buurtje terecht genaamd Kazimierz, dit was een klein ommuurd stadje in Krakow.




Inmiddels is er nog maar een klein stukje over van de muur. In dit stadje zijn we eerst naar een oude sjoel gegaan, gebouwd in 1551. Dit is de enige huidige actieve sjoel in deze buurt. We dachten de sjoel binnen te lopen maar een begraafplaats lag op ons te wachten. Deze begraafplaats is gebruikt tot ongeveer 1800. Na de 2de wereld oorlog was de begraafplaats verwoest, maar de map waar wie lag was er nog! De stenen die hersteld konden worden werden hersteld, van de stenen waarvan dit niet meer kon is een muur om de begraafplaats gebouwd. Prachtig!








Hierna zijn we de sjoel ingegaan. Een heel mooi klein sjoeltje die is gebouwd voor 1 familie. De familie ligt vlak achter de sjoel begraven.




Vervolgens zijn we doorgelopen naar de oudste sjoel, gebouwd in de 14de eeuw. Deze sjoel was HET centrum van de stad.
Tijdens de oorlog werd deze wijk geterroriseerd door de Duitsers. Dit was het joodse centrum van Krakow. De joden moesten de sleutels van de sjoels inleveren, dit weigerden ze. De oudste sjoel werd afgepakt en gebruikt als hoofdkwartier van de Gestapo.




Uiteindelijk moesten alle joden het dorp uit, het ghetto in.
Hierna zijn we verder door de straten van dit oude stukje stad gelopen en hebben we gezien hoe ongelofelijk veel sjoels hier waren. 1 sjoel die we binnen gingen was heel speciaal! Er werd gezongen en 100en mensen deden mee. De sjoel is redelijk nieuw, deze was gebouwd in 1862. Deze sjoel werd tijdens de oorlog gebruikt als paardenstal.




Hierna hebben we in stilte de lengte van het ghetto gelopen aan de andere kant van de brug. Wij kwamen uit op zo een 900 stappen dit is een klein ghetto met maar 15 straten. 20.000 joden woonde hier.




Vervolgens zijn we oude stukken van het ghetto gaan bekijken. Dit is een stuk van de ghetto muur. Zoals jullie kunnen zien lijkt de bovenkant van de muur op een grafsteen. Hoe symbolisch?




Dit ghetto was niet helemaal afgebakend door muren, ook de rivier, brug en berg golden als begrenzing van het ghetto. Dit ghetto had betere leefcondities dan het ghetto in Warsaw. Dit ghetto werd gebruikt van Maart 1941 tot eind 1942. In Juni werden ze gedeporteerd vanaf het onderstaande plein, tenzij ze in Schindler's fabriek werkten. Op 22 december 1942 was er een opstand.
Na 4 uur lopen zagen we eindelijk onze bus weer terug. Nu een uur opladen voor... Auschwitz Birkenau.
We zijn er. Het laatste stuk gingen we lopen, we hadden een vreselijk raar gevoel van binnen. We liepen over de sporen en kwamen de eerste transport wagen al snel tegen. Onze leider Lior sprak ons toe, vervolgens begon onze gids Devorah wederom een verhaal voor te lezen.




De joden die hier aankwamen waren doodsbang. Ze werden gescheiden hier waar wij nu staan, kinderen logen dat ze 14 waren zodat ze zouden blijven leven. De separatie werd uitgevoerd door een dokter. Een persoon die hoort te genezen!!
Na een aantal vreselijke verhalen van Devorah kreeg onze gast/overlevende Ernst het woord. Hij werd hier ook ooit van zijn familie los gerukt. Hij kwam met zijn familie vanuit Vught. Ze wisten waar ze heen gingen. De reis zou 3 nachten en 4 dagen hebben geduurd, de condities in de wagons kunnen we ons allemaal voorstellen, of juist niet... Hij vertelde dat veel jongelui nog seks had tussen iedereen in, ze wilden dat nog meemaken voor ze 'toch' werden vergast. Hij nam afscheid van zijn zus: ze zeiden tegen elkaar dat ze hoopten dat het niet te lang zou duren (het vermoord worden). Zij heeft het niet overleefd.
Hij stond in de rij voor de gaskamergroep, maar redde zijn leven door op het laatste moment over te lopen naar de werkgroep wetende dat hij nu misschien wel zou worden neergeschoten.




Ze konden de rook zien en ruiken, een bevestiging van wat ze wisten...
De werkgroep werd per truck naar het werkkamp, Stamlager, gebracht. Hier aangekomen werden ze gewassen, geschoren en getatoeëerd.
Na deze verhalen gingen we verder lopen richting het kamp. Oschwezim was de Jiddische naam van deze stad, de Duitsers maakten er Auschwitz van. Geen van alle huizen die er staan stonden er toen. De hele stad was platgegooid toen het kamp werd gebouwd. Hoe men er nu kan wonen? Dat vragen wij ons ook af.




Het concentratiekamp Auschwitz 1 werd opgezet voor Poolse militairen, de joden kwamen pas later. Alles was gemaakt van steen. Een deel van Birkenau is nagebouwd dus ook van steen, sommige delen zijn van hout.
Auschwitz is 'de fabriek van de dood'.
We lopen naar binnen en schrikken van de grootte. Het is zo groot... Na uitleg over de indeling van het kamp beginnen we te lopen. Wow dit komt aan...












Vanaf 1943 begonnen de Duitsers te verliezen, de tijd begon te dringen. De meeste joden die hier kwamen (in het begin) kwamen uit Hongarije en Lodge.
We lopen middenin 1 van de kampdelen alles hier is afgebroken. We staan middenin een afgebroken barak, hier sliepen 1000 mensen. Wij vullen het al aardig op met 25 man. Jaclyn vond hier een oude knoop die bijna is vergaan, aan wie die ooit toebehoorde? Who knows...








Iedere barak had een Block Alteste en een Kapo zij leiden deze. Ook was er een Sondern Commando, deze leidde de gaskamer en het crematorium.
In de barak vertelde Devorah verhalen van overlevenden, shocking.
De wc barak, bijna niemand redde het hier ook echt hun behoeftes te doen. Hierdoor werd deze ruimte ook wel voor anderen dingen gebruikt die in het kamp verboden waren zoals roken of scheren als ze een stuk glas hadden gevonden of knopen weer aan te naaien... Hier werd ook informatie uitgewisseld, informatie die hoop veroorzaakte.




Overal in het kamp hangen foto's. Het was verboden foto's te maken dus van wie waren ze? De soldaten maakten ze en ze zijn later gevonden door een gevangene. De soldaten maakte ze om te laten zien hoe de joden geresettled werden. De foto's werden 'het Auschwitz album' genoemd. De overlevenden kregen allen zo een album om namen erbij te kunnen zetten.




We gingen het vrouwenkamp in. Dit deel was gemaakt steen en staat er dus nog.








De poep en plas in de barakken liep over en dus moesten er gevangenen dit transporteren/lozen. Dat deden ze met deze kar.




Het eten: 's ochtends vies water dat ze koffie noemde omdat de kleur hen eraan herinnerde, 's middags soep en 's avonds een stukje brood. Hier moesten allen op zien te overleven!! Hoe?! Ze deden het...
We gingen een barak in. Groot was de eerste indruk, maar benauwd. Zoveel zo dicht op elkaar. Hoe kon men zo slapen?! 14 per plank! Nogmaals hoe? Wilde je boven, beneden of onder? Alles had zijn nadelen, voordelen waren er niet. Onderop werd je ondergepoept en geplast, hoger werd je wakker geramd door de nazi's.








We liepen door naar het volgende gedeelte, het restant van crematorium nr 2, er waren er hier 4. De gedeporteerden kwamen hier aan en wisten niet dat hun leven hier tot een eind zou komen. De ruimte leek gewoon op een kleedkamer die ze eerder hadden gezien. Het was echter anders. Ze gingen een kamer in waar geen uitgang meer was. 2000 mensen konden hier tegelijk in. 20min bleef de deur dicht, dat was maar nodig om 2000 mensen het leven te ontnemen. Hierna werden ze pas geschoren om hysterie te vermijden.












15 ovens verbrandden vervolgens de lichamen. Het as werd hierin gegooid.
Hier hebben we kaddisj gezegd.








Toen naar crematorium nummer 3 dat er net zo uitzag als nr 2.
Hier werd verteld over de opstand die ook hier weer plaats vond.
Amerika wist wat hier speelde, maar het kamp bombarderen was geen optie. Ze wilden niemand vermoorden al werden de joden in het kamp uiteindelijk toch wel vermoord. Waarom wachten ze zolang? Amerika was heel antisemitisch tijdens de oorlog, bevrijding was dus geen prioriteit. Dit is pas recent ontdekt nadat niet joden onderzoek hebben gedaan.
Toen op naar een stuk dat nu Canada wordt genoemd. Hier werden alle bezittingen van de joden opgeslagen, dit was het 'rijke' gedeelte. Ook dit is in brand gezet. De spullen die nog over zijn van deze tijd, komen uit Auschwitz 1. De gevangenen die in dit gedeelte werkten konden het langste leven, ze werkten binnen. Binnen in het huis dat er wel nog staat op dit stuk werden alle spullen ingenomen en gedesinfecteerd. We eindigden in een ruimte vol foto's van alle families die hier hun spullen hebben moeten inleveren...
















We eindigden hier tussen alle foto's met een prachtig nummer genaamd: 6 million. Velen hadden het hier zwaar, heel zwaar.








Het mooiste moment? Ernst, de overlevende, troostte 1 van ons.




Voordat we weggingen uit Auschwitz gebeurde er iets heel bijzonders waar bijna niemand bij was helaas. Er was een heel team van de politie opleiding van Israël, zij waren met een overlevende en Ernst zag dit en ging erop af. De commandant was zo onder de indruk dat hij met hem op de foto wilde en het hele team. Vervolgens deed hij iets wat ontzettend bijzonder is, hij speldde hem een medaille op van hun korps en vervolgens gaf de commandant een speld van zijn eigen revers aan onze Ernst. Een ongelofelijk emotioneel moment voor hem.
Wat een dag en hij is nog niet klaar. We gingen snel eten en hieraan vast hadden wij een ceremonie in een sjoel samen met de Engelsen die hier ook zijn voor The march of the living.








We kwamen binnen en alle Engelsen waren aan het zingen, wat een sfeer na zo een dag!
Er werd gesproken door Freddy, een overlevende uit Wenen die mee was met het Engelse team, 91 jaar geworden gisteren!!




Hierna sprak onze eigen Liora. Zij is een van de leerlingen van het Maimonides met een prachtig verhaal. Haar oma is geboren in Polen, ze is als baby in 2 kussens over de ghetto muur gegooid en heeft hier haar leven aan te danken. Haar familie heeft ze nooit teruggevonden, maar voor een prachtig nageslacht heeft ze zeker gezorgd.




Ook Lior gaf een mooie speech. Hij vertelde dat wij een overgrootvader hadden kunnen hebben, of beter nog, onze vader een opa. Helaas is Joel Brommet omgekomen tijdens de dodenmars, morgen lopen wij deze zelfde mars maar dan voor het leven.
Hierna deelden enkele Engelse jongeren ook nog hun bijzondere verhalen.
De dienst werd afgesloten met het Hatikwa.
Dit was het dan voor vandaag! Morgen THE MARCH!!! Ons doel van deze reis.
Bedankt voor het lezen, welterusten en tot morgen.
Liefs xxx

Location:Krakow en Auschwitz